Wees stil
Al het andere van a tot z
is zeggen: hij is zien.
Met deze drie simpele regeltjes geeft de dichter Lloyd Haft weer wat Psalm 37 voor hem betekent. Psalm 37 is een gedicht van liefst 40 verzen, maar Haft ervaart het lied vooral als een uitnodiging tot zwijgen. Wees stil. Alles wat je over god en geloof kunt zeggen, is door die psalm al verwoord. Van a tot z, zegt Haft. Vandaar dat hij genoeg heeft aan slechts enkele woorden.
Wat zegt die psalm dan? De dichter van Psalm 37 vraagt de mensen op god te vertrouwen, en zich niet van de wijs te laten brengen door het kwaad. Je kunt veel slechte dingen meemaken, maar god richt jou weer op, aldus de psalm. Hij trekt zich het lot van de onschuldigen aan; hij zal de rechtvaardigen steunen.
Psalm 37 is een acrostichon: de achtereenvolgende beginletters van de verzen van de psalm vormen samen het Hebreeuwse alfabet. Een acrostichon (er zijn meer psalmen die deze vorm hebben) wordt daarom ook wel alfabetpsalm genoemd. In schriftloze tijden was die abc-vorm een nuttig hulpmiddel om het lied uit het hoofd te leren. Alle letters komen achtereenvolgens aan de beurt en bij elke letter hoort een vers.
Maar het gaat niet alleen om de vorm. Er is meer aan de hand. Je kunt zelfs zeggen dat de boodschap van deze psalm met die specifieke vorm is gegeven. Vorm en inhoud vallen samen. De dichter heeft een boodschap: vertrouw op god; leg je leven in zijn handen. En dat herhaalt hij in telkens andere woorden. Hij heeft alle letters van het alfabet nodig om dat te zeggen. Alle mogelijkheden van de taal (van a tot z) worden door de dichter benut om die boodschap te verwoorden. Hij kan geen letter missen.
Door zo zorgvuldig alle letters van het alfabet één voor één te gebruiken, vertelt de dichter waar onze taal goed voor is. Al ons spreken behoort in dienst te staan van één boodschap: leg je leven in handen van god, dan kun je alles verdragen. Alles wat wij verder zeggen, is in feite niet nodig. Wat wil je nog meer zeggen dan dat ene: vertrouw op god! Wie dat vanuit zijn hart kan zeggen, kan verder stil zijn. Niets doet er verder toe. Het hele alfabet, alle menselijk spreken vindt zijn bekroning in die ene uitspraak.
En dan begrijp je opeens waarom de bewerking van deze psalm door Lloyd Haft zo mooi is. Wees stil, zegt hij. God ziet ons. Sterker nog: hij is zien, zegt Haft. En dat besef, dat jij gezien wordt en dus erkend, dat is de sterkst mogelijke grond voor ons vertrouwen. Alles wat jij verder zegt, laat dat van a tot z een bevestiging zijn van die belijdenis: hij is zien.
Prachtige ontdekking: Psalm 37 benut als acrostichon alle mogelijkheden van de taal, om uiteindelijk te concluderen dat wij stil kunnen zijn.
Lied 887 uit het Liedboek is een mooie verwerking van Psalm 37. Wees stil en weet: ik ben uw God. Mooie bijkomstigheid: tekst en melodie van Lied 887 zijn van een anonieme kunstenaar. Zij of hij trekt zich terug achter de woorden en de muziek. Wees stil. Alles is gezegd voor wie er op vertrouwt dat hij ons ziet.
Literatuur:
— Liedboek. Zingen en bidden in huis en kerk. Zoetermeer 2013
— De Psalmen. In bewerking van Lloyd Haft. Amsterdam 2003
